Inleiding
Kunstmatige intelligentie, ofwel artificial intelligence (AI), is een wereldwijd fenomeen. AI-toepassingen kennen en gebruiken we al jaren, denk bijvoorbeeld aan de spraakassistenten Alexa en Siri van respectievelijk Amazon en Apple, maar sinds de lancering van OpenAI’s ChatGPT lijken we er niet meer omheen te kunnen. Naast tekstgeneratoren ChatGPT zijn het ook zogenaamde text-to-image-, oftewel tekst naar afbeeldinggeneratoren waaronder DALL-E, Midjourney en StabilityAI die de wereld fascineren.
De vele voordelen die AI met de snelle en ongelimiteerde toegang tot kennis te bieden heeft gaat echter ook gepaard met onduidelijkheid en daarmee risico’s, waaronder op het gebied van het intellectueel eigendomsrecht. Indien een werk of uitvinding tot stand komt middels gebruik van AI, wie dient dan als de auteur of uitvinder daarvan aangemerkt te worden? Is dat de persoon die het programma opdrachten geeft, de ontwikkelaars van het programma, of wellicht het programma zelf?
Ontwikkelingen wereldwijd
De wetgever heeft dergelijke kwesties ten tijde van het opstellen van wetgeving niet voorzien en ook is er nog nauwelijks rechtspraak, zowel in Nederland als op internationaal niveau. Langzaam maar zeker zien we in bepaalde landen echter AI-zaken opkomen en vallen er bepaalde trends te constateren in hoe er naar AI in (onder andere) de intellectueel eigendomscontext wordt gekeken. Hieronder een overzicht van enkele relevante ontwikkelingen op het gebied van jurisprudentie en regelgeving wereldwijd.
- V.S.:
- In de V.S. heeft de Copyright Office het auteursrecht afgewezen op een door AI-gegenereerd stripboek. Aangezien de AI-gebruiker bij het genereerproces een gebrek aan controle over het eindresultaat heeft kan deze niet als auteur worden aangemerkt.
- De U.S. Supreme Court heeft de afwijzing door de U.S. Patent and Trademark Office van octrooiregistratie van uitvindingen afkomstig van een AI-systeem bevestigd. In dit kader overweegt de Court dat patenten enkel aan menselijke uitvinders kunnen worden verstrekt.
- China:
- Een rechtbank in China heeft geoordeeld dat een door AI gegenereerd verslag (met zowel geschreven als getekende inhoud) niet auteursrechtelijk beschermd is. De rechtbank stelt echter dat aan dergelijke verslagen wel auteursrecht kan worden toegekend indien deze vervolgens handmatig worden aangepast of ingekleurd.
- In een andere zaak heeft een rechtbank in China geoordeeld dat aan een door AI gegenereerd financieel verslaggevingsartikel auteursrechtelijk bescherming wordt toegekend, aangezien de selectie en structurering van de input in het AI-systeem door de gebruikers daarvan een intellectuele creatie van een menselijke auteur betreft.
- EU:
- Op 24 juni 2023 heeft het Europees Parlement de Wet op de Artificiële Intelligentie goedgekeurd, waarin regels worden gesteld voor AI-systemen met een ‘hoog risico’ voor de gezondheid, veiligheid of mensenrechten. In deze wet wordt bijvoorbeeld het gebruik van realtime gezichtsherkenning in de openbare ruimte verboden en zijn ook voorspellende politiesystemen (op grond van profilering of eerder crimineel gedrag) niet langer toegestaan.
Voorlopige conclusie
Voor nu valt te concluderen dat op het gebied van wetgeving en jurisprudentie nog veel onduidelijkheid omtrent de regulering van AI bestaat. Wel kan met enige voorzichtigheid gezegd worden dat in het kader van zowel auteurs- als octrooirecht menselijke inbreng van groot belang wordt geacht. De (nabije) toekomst zal uitwijzen hoe AI-recht door wetgevers en rechters zal worden vormgegeven.
